ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
- Αποφύγετε τις υπερβολικές επικρίσεις, τα ταπεινωτικά σχόλια προς το παιδί.
Πολλές έρευνες έδειξαν ότι οι προσβολές είναι ιδιαίτερα επιζήμιες για την επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιού και για την αυτοεκτίμηση του τελευταίου. Πολύ συχνά οι γονείς εκδηλώνουν τέτοιου είδους συμπεριφορές με ποικίλους τρόπους. Κατά τη διάρκεια έρευνας με ηλεκτρονικά παιχνίδια που συμμετείχαν γονείς και παιδιά, έμοιαζαν κάποιοι γονείς να βρίσκονται σε κατάσταση συνεχούς επιφυλακής προσπαθώντας να εντοπίσουν τα λάθη των παιδιών τους. Τους εφιστούσαν την προσοχή κάθε φορά που έκαναν λάθος και τα κατέκλυζαν με επικρίσεις. Άλλοι τα παραγκώνιζαν και άρχιζαν να παίζουν οι ίδιοι, αποδεικνύοντας την πίστη τους στην ανικανότητα των παιδιών τους.
Σε συνεντεύξεις κατά τις οποίες συζητούσαν τα συναισθήματα των παιδιών τους, πολλοί γονείς δήλωναν ότι αντιμετώπιζαν το θυμό των παιδιών της προσχολικής ηλικίας με γέλια και κοροϊδίες. Όταν μερικά χρόνια αργότερα εξετάστηκαν πάλι αυτές οι οικογένειες, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που βίωσαν την έλλειψη σεβασμού και την περιφρονητική συμπεριφορά των γονέων τους, εμφάνιζαν τα περισσότερα προβλήματα με τα μαθήματα και με τους φίλους τους. Τα ίδια παιδιά παρουσίασαν τα μεγαλύτερα ποσοστά ορμονών που συνδέονταν με το στρες.
Οι δάσκαλοι των παιδιών αυτών, ανέφεραν ότι είχαν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς, ενώ οι μητέρες τους ανέφεραν με τη σειρά τους ότι αρρώσταιναν συχνότερα.
Αυτός ο αρνητικός, υποτιμητικός τρόπος διαπαιδαγώγησης παρατηρείται τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στο εργαστήριο. Κάθε λεπτό, καλοπροαίρετοι γονείς υποσκάπτουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών τους: διορθώνουν συνεχώς τη συμπεριφορά τους, ειρωνεύονται τα λάθη τους και παρεμβαίνουν, δίχως να υπάρχει ανάγκη, την ώρα που τα παιδιά τους προσπαθούν να εκτελέσουν τα απλούστερα των καθηκόντων τους.
- Χρησιμοποιήστε τον έπαινο και την κλιμάκωση.
Ως κλιμάκωση ορίζουμε την τεχνική κατά την οποία οι γονείς τη χρησιμοποιούν για να διδάξουν με επιτυχία στα παιδιά τους κατά τη διάρκεια διάφορων πειραμάτων. Αυτή η συμπεριφορά τους ερχόταν σε πλήρη με την επικριτική συμπεριφορά των γονέων που περιγράψαμε προηγουμένως. Αυτοί οι γονείς μιλούν αργά, ήρεμα δίνοντας στα παιδιά τους την απαιτούμενη πληροφόρηση για οποιοδήποτε πρόβλημα προκύπτει. Έπειτα περιμένουν από το παιδί να κάνει κάτι σωστό και το επαινούν για τη συγκεκριμένη ενέργεια και όχι γενικά και αόριστα.
Σε αντίθεση με τους επικριτικούς γονείς αυτοί οι γονείς σπάνια χρησιμοποιούν την επίκριση και την ταπείνωση για να διδάξουν τα παιδιά τους και εξίσου σπάνια παρεμβαίνουν στα προβλήματα που παρουσιάζονται στα παιδιά τους, κρατώντας μια διακριτική «απόσταση» και βοηθώντας τα να αναλύσουν το θέμα που τα απασχολεί με έμμεσο τρόπο.
- Αγνοήστε τις «γονικές σας προτεραιότητες».
Οι συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές είναι δυνατόν να προσφέρουν μια θαυμάσια ευκαιρία για ενσυναίσθηση, ενίσχυση των δεσμών και καθοδήγηση.
Μπορούν επίσης να αποτελέσουν μια πραγματική πρόκληση για τους γονείς που έχουν μια «γονική ατζέντα», δηλαδή μια προτεραιότητα για την επίλυση ενός ιδιαίτερου προβλήματος το οποίο ο γονέας έχει εντοπίσει και θεωρεί ότι αντιστρατεύεται τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα του παιδιού. Τέτοιου είδους προτεραιότητες, αφορούν συχνά την καλλιέργεια ύψιστων άξιων, όπως το θάρρος, η λιτότητα, η ευγένεια και η πειθαρχία και διαφέρουν ανάλογα με το παιδί. Οι γονείς ανησυχούν βλέποντας ότι το ένα τους παιδί είναι πολύ διεκδικητικό και τοάλλο εξαιρετικά συνεσταλμένο. Κάποια παιδιά θεωρούνται τεμπέλικα και απείθαρχα, ενώ άλλα δείχνουν πολύ σοβαρά με έλλειψη αυθορμητισμού. Όποιο κι αν είναι το ιδιαίτερο πρόβλημα, αυτές οι προτεραιότητες οδηγούν τους γονείς στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς των παιδιών τους και σε μια συνεχή προσπάθεια για επανόρθωση της πορείας τους. Όταν εμφανίζονται συγκρούσεις που αφορούν θέματα αυτής της ημερήσιας διάταξης, οι γονείς θεωρούν ευθύνη τους να επιβάλουν τις δικές τους απόψεις.
- Σκεφθείτε τις εμπειρίες των παιδιών σας σε σύγκριση με παρόμοιες εμπειρίες ενήλικων.
Η τεχνική αυτή είναι χρήσιμη σε περιπτώσεις που δυσκολεύονται οι γονείς να δείξουν ενσυναίσθηση στο παιδί τους. Ίσως το παιδί να έχει στενοχωρηθεί για κάτι που οι γονείς θεωρούν ασήμαντο και παιδαριώδες: ένας συμμαθητής του τον κορόιδεψε όταν έκανε κάποιο λάθος στο μάθημα. Γνωρίζοντας ότι θα ξεπεράσει αυτές τις δυσκολίες το παιδί τους, οι γονείς αντιμετωπίζουν αυτές τις παιδικές ανησυχίες ως ασήμαντες. Η στάση αυτή δεν πρόκειται να βοηθήσει το παιδί που ενδέχεται μάλιστα να αισθανθεί χειρότερα γνωρίζοντας ότι η μαμά και ο μπαμπάς πιστεύουν πως είναι ανόητο.
- Μην προσπαθείτε να επιβάλετε τις δικές σας λύσεις στα προβλήματα του παιδιού.
Ένας από τους ασφαλέστερους και ταχύτερους τρόπους να «βραχυκυκλώσετε» τη συναισθηματική αγωγή είναι να πείτε στο λυπημένο ή θυμωμένο παιδί σας με ποιο τρόπο θα λύνατε εσείς το πρόβλημά του. Οι γονείς μπορεί να ενοχλούνται από την απροθυμία των παιδιών τους να δεχθούν συμβουλές που δεν έχουν ζητήσει. Δεν είναι όμως αυτός ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν. Το να προτείνουν οι γονείς λύσεις πριν δείξουν στα παιδιά την ενσυναίσθησή τους είναι σαν να μην προσπαθούν να χτίσουν τους τοίχους ενός σπιτιού πριν βάλουν θεμέλια.
- Ενδυναμώστε το παιδί σας προσφέροντάς του επιλογές και σεβόμενοι τις επιθυμίες του.
Πολύ συχνά οι μεγάλοι ξεχνάνε πόσο αδύναμο μπορεί να αισθάνεται ένα παιδί. Τα περισσότερα παιδιά δεν έχουν σχεδόν κανένα έλεγχο στην καθημερινή τους ζωή και οι γονείς προσπαθούν να επιβάλλουν κάποιους κανόνες, ζητώντας τη συνεργασία από το παιδί.
Δυστυχώς για πολλά παιδιά η υπερβολική έμφαση στη συνεργασία σημαίνει ότι συνήθως αγνοούνται οι προτιμήσεις και οι επιθυμίες τους. Μερικά παιδιά δεν έχουν την παραμικρή ευκαιρία να επιλέξουν ( τι θα φορέσουν τι θα φάνε) με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν χωρίς κάποια ισχυρή αίσθηση του τι τους αρέσει και τι όχι. Ορισμένα παιδιά δεν μαθαίνουν ποτέ να κάνουν επιλογές. Όλα αυτά περιορίζουν την ικανότητά τους να ενεργούν υπεύθυνα. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να σταθμίζουν τις επιλογές τους, να βρίσκουν λύσεις. Είναι ανάγκη να βλέπουν τι συμβαίνει όταν κάνουν επιλογές βασισμένες στις οικογενειακές αξίες, αλλά και όταν αποφασίζουν να αγνοήσουν τα οικογενειακά πρότυπα.
Οι γονείς θα πρέπει να καταλάβουν ότι όσο νωρίτερα μάθουν τα παιδιά να εκφράζουν τις προτιμήσεις τους και να κάνουν σωστές επιλογές, τόσο το καλύτερο. Στην εφηβεία, μια περίοδος κατά την οποία τα άτομα διαθέτουν αυξημένη ελευθερία αλλά διατρέχουν και περισσότερους κινδύνους, η λήψη ανεύθυνων αποφάσεων μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη.
Εκτός από την αίσθηση υπευθυνότητας, δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα επιλογής τα βοηθάμε να οικοδομήσουν την αυτοεκτίμησή τους. Αν ένα παιδί βλέπει διαρκώς τους γονείς του να περιορίζουν τις επιλογές του, παίρνει το μήνυμα: «Δεν είσαι μόνο μικρός, αλλά και οι επιθυμίες σου Δε μετρούν ιδιαίτερα». Αν αυτό επαναλαμβάνεται, μεγαλώνοντας το παιδί θα μάθει να είναι υπάκουο και συνεργάσιμο, θα έχει όμως πολύ μικρή αίσθηση του εαυτού του.
- Συμμεριστείτε τα όνειρα και τη φαντασία του παιδιού σας.
Η τεχνική αυτή αποτελεί έναν ιδανικό τρόπο να συντονιστεί κανείς στο «μήκος κύματος» του παιδιού και να δείξει την ενσυναίσθησή του ακόμη περισσότερο. Το να εκφράζουν τα παιδιά επιθυμίες που ξεπερνούν τις δυνατότητες των γονιών τους, είναι καλό και χρήσιμο. Σημαντικό όμως είναι να ξέρει το παιδί ότι τον ακούει ο γονιός του και ότι καταλαβαίνει και αισθάνεται τις επιθυμίες του.
Καθηγήτρια Αγγλικών (ΜΑ) με εξειδίκευση στις Μαθησιακές Δυσκολίες
Σχολική Ψυχολόγος
