Κάθε παιδί γεννιέται σε έναν κόσμο άγνωστο και προσπαθεί να τον καταλάβει. Είναι σαν ένα σφουγγάρι και ρουφάει τα μηνύματα γύρω του. Μηνύματα όχι μόνο μέσα από λόγια, αλλά και από πράξεις, συναισθήματα αλλά και από τις σχέσεις των γονιών μεταξύ τους. Τα μηνύματα που παίρνουν τα παιδιά δεν είναι μόνο από τους γονείς, αλλά από οποιονδήποτε τα περιβάλλει. Όμως, δεν έχουν την γνώση και την δύναμη να φιλτράρουν αυτές τις πληροφορίες με αποτέλεσμα να τις θεωρούν πραγματικότητα. Αυτά τα μηνύματα που λάβαμε στην παιδική μας ηλικία εξακολουθούν να υπάρχουν μέσα μας είτε σε συνειδητό, είτε σε ασυνείδητο επίπεδο.
Ένα βασικό μήνυμα που μπορεί να δεχτεί ένα παιδί από τους γονείς του είναι «είσαι αδύναμος». Κάθε φορά όπου ο γονιός φοβάται, στενοχωριέται ή ανησυχεί , αυτό οδηγεί στο να αγχώνεται για το παιδί και να του περνάει το μήνυμα ότι είναι αδύναμος απέναντι στους κίνδυνος, ή ότι υπάρχουν κίνδυνοι και πρέπει να προσέξει. Έτσι το παιδί σκέφτεται «είμαι αδύναμος και θα αρρωστήσω» ή «είμαι αδύναμος απέναντι στους ανθρώπους και θα με βλάψουν», «θα με πληγώσουν» ή «οι άνθρωποι είναι κακοί δεν πρέπει να τους εμπιστευόμαστε». Αυτά τα μηνύματα το παιδί τα λαμβάνει όχι μόνο όταν το ίδιο πληγώνεται, αλλά και όταν βλέπει τους γονείς να πληγώνει ο ένας τον άλλον ή να πληγώνονται από άλλους.
Ένα ακόμη μήνυμα είναι «εσύ δεν ξέρεις». Είναι μια πολύ συχνή πρόταση που ακούμε από του γονείς όταν είμαστε παιδιά «εσύ δεν ξέρεις, πρέπει να ακούς εμένα. Δεν ξέρεις πώς να φας, πόσο θα φας, δεν ξέρεις πώς να πλένεσαι.». Αργότερα, ακούμε πως δεν ξέρουμε με ποιο παιδάκι να κάνουμε παρέα και με πιο να παίξουμε και έπειτα δεν ξέρουμε να διαλέξουμε σύντροφο, εργασία και ανθρώπους για να συναναστρεφόμαστε. Το παιδί μέσα από αυτά τα λόγια, λαμβάνει το μήνυμα να μην εμπιστεύεται τον εαυτό του, επειδή «δεν ξέρει» και έτσι χάνει την εμπιστοσύνη του, ενώ ψάχνει για ανθρώπους να στηριχθεί και να τον καθοδηγούν στη ζωή του. Έτσι ως ενήλικας αναζητά ανθρώπους που θα τον κατευθύνουν στις επιλογές του και αυτό θα το ζητά από τον σύντροφό του, καμιά φορά και από το παιδί του και με όσους έχει στενές σχέσεις. Ζητά δηλαδή μονίμως, από τους άλλους να του πουν τι θα κάνει μιας και έχει αποκοπεί εντελώς από την εσωτερική του φωνή. Όταν λοιπόν το άτομο συμπεριφέρεται έτσι, δημιουργεί προβληματικές σχέσεις με τους άλλους επειδή διαρκώς «ζητάει» από αυτούς, αναζητώντας διαρκώς την έγκριση και την αποδοχή τους. Τέλος, το παιδί χάνει εντελώς την εμπιστοσύνη στις ικανότητές του.
Ένα ακόμη λανθασμένο μήνυμα είναι ο «φόβος να κάνουμε λάθη». Αυτό προέρχεται αρχικά από την μη ενθάρρυνση των γονιών τα παιδιά να δοκιμάζουν νέα πράγματα. Οι γονείς χωρίς να το καταλαβαίνουν, οδηγούν τα παιδιά τους να ζουν με τον τρόπο που έχουν συνηθίσει, όπου όλα είναι γνώριμα και σε καμία περίπτωση να μην ξεφύγουν από αυτά. Μια ακόμη περίπτωση όπου εγκλωβίζει το παιδί στον «φόβο του λάθους» είναι η έλλειψη δημιουργικότητας στο σχολείο. Στο σχολείο ενθαρρύνεται μόνο η απομνημόνευση, όμως αυτό που χρειάζεται ένα παιδί είναι ναι μεν αν απομνημονεύει ότι χρειάζεται για το σχολείο του, αλλά και να μπορεί να επεξεργάζεται, να ενθαρρύνεται η ελεύθερη σκέψη και η ικανότητά του να παίρνει αποφάσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να καταπιέζει την δημιουργικότητά του και να μην θέλει να δοκιμάσει νέα πράγματα και έτσι, διαγράφει αυτή την τόσο σημαντική αρετή, της δημιουργικότητας.
Ακόμη ένα μήνυμα που ακούγεται συχνά είναι «δεν αξίζεις». Το μήνυμα που παίρνει το παιδί σε αυτή τη περίπτωση μπορεί να είναι «δεν αξίζεις επειδή είσαι κορίτσι, επειδή είσαι αγόρι, επειδή δεν είσαι έξυπνος, επειδή δεν είσαι σαν τους άλλους, επειδή οι άλλοι είναι καλύτεροι από εσένα». Καθώς το παιδί μεγαλώνει υπάρχουν δυο βασικές αντιδράσεις ως προς αυτό το μήνυμα. Αρχικά να ψάχνει για άτομα που είτε θα επιβεβαιώσουν την αξία του, είτε θα την απορρίψουν αυτό σημαίνει πως εάν εννιά άτομα επιβεβαιώσουν την αξία του και ένα όχι, θα αναζητούν διαρκώς αυτό το δέκατο άτομο που θα τους επιβεβαιώσει. Η άλλη περίπτωση είναι να αρνούμαστε την αξία μας. Δηλαδή, να αντιμετωπίζει τον μειονεκτικά και να αυτοκαταστρέφεται.
Είναι πολύ σημαντικό να προσέχουμε το μήνυμα που περνάμε στα παιδιά μας με τις λέξεις μας, τις επιλογές, αλλά και τις συμπεριφορές μας και να ενισχύσουμε την ελευθερία να ακούει και να εμπιστεύεται τον εαυτό του.
Αγγελική Καβαλλιεράτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας/ Ψυχολόγος BSc, MSc
