Το Φθινόπωρο έχει κάνει αισθητή την παρουσία του. Τη διασκέδαση και τα ξενύχτια, την ξεκούραση και την χαλάρωση, την θάλασσα και τον ήλιο έρχονται να αντικαταστήσουν η ρουτίνα, η καθημερινότητα και οι υποχρεώσεις. Ο βαθμός δυσκολίας επαναπροσαρμογής στο κλίμα της πόλης και τους ρυθμούς της δουλειάς, ανεβαίνει και δημιουργούν αναπόφευκτα σκέψεις γεμάτες πίεση και αισθήματα άγχους.
Το φθινόπωρο χαρακτηρίζεται από τις γρήγορες εναλλαγές των καιρικών συνθηκών με αποτέλεσμα έτσι γρήγορα να εναλλάσσεται και η διάθεσή μας κάνοντάς μας μη λειτουργικούς στην καθημερινότητα μας. Το φαινόμενο αυτό, ονομάζεται Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή παίρνοντας μορφή “χειμερινής κατάθλιψης”. Τα αίτια της ΕΣΔ μπορεί να μην έχουν εξακριβωθεί ακόμα αλλά έρευνες έδειξαν πως η έλλειψη φυσικού φωτός, η μειωμένη έκθεση στον ήλιο και οι βιοχημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλό μας πυροδοτούν την διαταραχή. Συγκεκριμένα, το μειωμένο ηλιακό φως ρίχνει τα επίπεδα της σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστής) που εμπλέκονται στην εμφάνιση κατάθλιψης και τα χαμηλά επίπεδα μελατονίνης (χρονιστή βιολογικού ρολογιού) απορρυθμίζει βιολογικές μας λειτουργίες.
Υπολογίζεται ότι από 10%- 20% του πληθυσμού υποφέρουν από ήπιες μορφές της εποχιακής κατάθλιψης.H διαταραχή επηρεάζει το 5% του πληθυσμού στις ΗΠΑ, 2 εκατομμύρια ανθρώπους στην Αγγλία και περισσότερους από 12 εκατομμύρια ανθρώπους στην Βόρεια Ευρώπη. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την επικράτηση της διαταραχής στη χώρα μας, ωστόσο φαίνεται να είναι μειωμένα σε σχέση με χώρες της βόρειας Ευρώπης. Η ΕΣΔ κάνει την εμφάνισή της συχνότερα στις γυναίκες (70% – 80%), δηλαδή για κάθε 4 γυναίκες, μόνο ένας άνδρας πάσχει από την κατάθλιψη αυτή. Το πρώτο επεισόδιο εποχιακής κατάθλιψης συμβαίνει συνήθως στις ηλικίες μεταξύ 25 και 35 ετών. Μπορεί να παρατηρηθεί σε παιδιά και έφηβους αλλά σπάνια αρχίζει πριν από την ηλικία των 20 ετών. Αξίζει να σημειωθεί ότι άτομα που δουλεύουν για πολλές ώρες σε κλειστά γραφεία ή σε κτίρια με λίγα παράθυρα, μπορούν να βιώσουν τέτοια συμπτώματα ολόχρονα. Το ίδιο φαινόμενο συναντάμε σε άτομα που ζουν σε βορειότερες ή νοτιότερες χώρες των δύο ημισφαιρίων, όπου η διάρκεια των φωτεινότερων και σκοτεινότερων περιόδων του 24ώρου αλλάζει αισθητά με τις εποχές του χρόνου και παρουσιάζουν συμπτώματα διαταραγμένης ψυχικής διάθεσης.
Πως θα αναγνωρίσουμε τα συμπτώματα;
Τα πιο ήπια συμπτώματα είναι μελαγχολία, ανηδονία, κόπωση, έλλειψη δραστηριοτήτων, ανησυχία, άγχος, δυσκολία συγκέντρωσης, επιθετικότητα, αυξημένη υπνηλία, δυσκολία στο πρωινό ξύπνημα, κακή ποιότητα ύπνου, διακυμάνσεις βάρους, μεγαλύτερη κατανάλωση φαγητών υψηλών σε υδατάνθρακες, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψιν την προσωπικότητα, τους γονιδιακούς παράγοντες, την προδιάθεση και την ποιότητα της ζωής τα πιο ακραία μπορεί να είναι αυτοκτονικός ιδεασμός και μειωμένος/ καθόλου ύπνος. Άτομα, που εμφανίζουν εποχιακή κατάθλιψη, αναφέρουν αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού τους συστήματος, με αποτέλεσμα να πλήττονται ευκολότερα από διάφορες ιώσεις, φλεγμονές ή άλλες ασθένειες.
Οι εποχιακές αλλαγές μπορεί να μας ρίχνουν την διάθεση και να επηρεάζουν τον οργανισμό μας, στο χέρι μας όμως είναι να μετατρέψουμε την “καταθλιπτική εποχή” σε “δημιουργική εποχή” και να αδράξουμε τα καλά της.
Οι ηλιόλουστες μέρες του φθινοπώρου, είναι ευκαιρία για το ξεκίνημα κάποιας υπαίθριας δραστηριότητας. Περπάτημα ή πικ-νικ στη φύση για παράδειγμα! Θυμηθείτε πως η υποσυνείδητη σύνδεση ήλιος+θάλασσα+διακοπές = χαλάρωση άρα ψάχνουμε την αντίστοιχη φθινοπωρινή εκδοχή της μαθηματικής πράξης που θα μας δώσει ως αποτέλεσμα το αίσθημα της χαλάρωσης!
Μικρές εκδρομές, τριήμερα εθνικών εορτών, σαββατοκύριακα ακόμα και μονοήμερες, θυμίζουν την περίοδο των διακοπών. Δεν είναι πλέον φουλ σεζόν, ούτε υπάρχει πληρότητα άρα τα εισιτήρια είναι πολύ φθηνότερα και οι επιλογές ακόμα περισσότερες.
Βάλτε σε λειτουργία όλες τις αισθήσεις σας! Τα χρώματα του φθινοπώρου είναι εντυπωσιακά! Τα φύλλα των δέντρων και τα τοπία γεμάτα διαφορετικά χρώματα γεμίζουν το μάτι. Το άρωμα του βρεγμένου χώματος από την βροχή ή τα αρωματικά κεριά κανέλας και μήλου χαρίζουν στην όσφρησή μας την αίσθηση χαλάρωσης. Το άκουσμα της βροχής ή το αεράκι που κουνά τα φύλλα αφήνει πίσω του αισθήματα γαλήνης. Η αφή έρχεται να ολοκληρώσει το αισθητηριακό κομμάτι απόλαυσης νιώθοντας τα πρώτα χουχουλιάρικα πουλοβεράκια πάνω μας δίνοντας το αίσθημα της ασφάλειας.
Καθώς η έκθεση μας στον ήλιο σταδιακά μετριάζεται, την σκυτάλη δίνουν τα συμπληρώματα διατροφής και συγκεκριμένα οι βιταμίνες D, Μαγνήσιο και Β12 για την ενίσχυση της καλή μας διάθεση. Οι ειδικοί εκτιμούν πως η έλλειψη σε Βιταμίνη D συνδέεται με την κατάθλιψη και το άγχος. Το Μαγνήσιο, θεωρείται ότι τρέφει το κεντρικό νευρικό σύστημα και βοηθά στην ελάττωση του άγχους, του πανικού και της νευρικότητας. Η Β12 διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση του DNA. Η έλλειψή της μπορεί να οδηγήσει σε ένα ευρύ φάσμα αιματολογικών αλλά και νευρολογικών και ψυχιατρικών διαταραχών οι οποίες συχνά είναι αναστρέψιμες μετά από την σωστή διάγνωση και θεραπεία.
Τόσο το φθινόπωρο όσο και την Άνοιξη πολλοί υποφέρουν από αλλεργίες, που επηρεάζουν τη διάθεση. Σύμφωνα με μελέτη του Journal of Affective Disorders που αποκαλύπτει τη διαδικασία στην οποία υποβάλλεται ένας άνθρωπος όταν αντιμετωπίζει μία αλλεργία, τα αλλεργικά συμπτώματα σχετίζονται και με την αύξηση στα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Μάλιστα, ειδικοί δηλώνουν ότι μπορεί αυτό να εξηγεί το υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών την Άνοιξη.
Ας κάνουμε τις δουλειές μας εκτός σπιτιού τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα χωρίς γυαλιά ηλίου ενώ τις πιο ηλιόλουστες ημέρες του φθινοπώρου και του χειμώνα ας επιτρέψουμε όσο το δυνατόν περισσότερο ηλιακό φως να μπαίνει στο σπίτι μας.
Αν τα συμπτώματα της χειμερινής κατάθλιψης επιμένουν και εμποδίζουν την καθημερινότητά μας, η ψυχοθεραπεία έχει αποδειχτεί ότι είναι αποτελεσματική για την διαταραχή αυτή και συγκεκριμένα η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία.
Σε ορισμένες χώρες με ακραία συμπτωματολογία, υπάρχει η θεραπευτική μέθοδος που ονομάζεται «φωτοθεραπεία». Στην περίπτωση αυτή, χρησιμοποιείται τεχνητό φως του οποίου το μήκος κύματος μοιάζει με αυτό του φυσικού φωτός. Είναι υπό εξέλιξη έρευνες για να διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα της μεθόδου αυτής.
Η διάθεση είναι ένα συναίσθημα και γι’ αυτό συνήθως χρησιμοποιούμε τον όρο “νιώθω” για να το περιγράψουμε. Αν λοιπόν, νιώθουμε ότι δεν έχουμε όρεξη και είμαστε κακόκεφοι δεν αποδεικνύει πρόβλημα. Είναι ένα φυσιολογικό και αναμενόμενο συναίσθημα, όπου εμφανίζεται στην δυσκολία επαναπροσαρμογής μας στην ρουτίνα μας μετά τις βουτιές!
της Τίνας Γιάκα BSc, M.Ed,
Ψυχολόγος
