Ως εκτελεστικές λειτουργίες ορίζονται οι ανώτερες γνωστικές λειτουργίες οι οποίες έχουν ως βασικό ρόλο την εποπτεία, τον έλεγχο και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων.Τις χαρακτηρίζουμε ανώτερες για να τις διαχωρίσουμε από βασικές γνωστικές δεξιότητες της μνήμης, της οπτικής αντίληψης, του προσανατολισμού, της προσοχής, κ.ά. Ο όρος «εκτελεστικές λειτουργίες» από τον Pribram το 1973 για να περιγράψει τις λειτουργίες του προ-μετωπιαίου φλοιού.
Πρόκειται για την ικανότητά μας να επιλύουμε σύνθετα προβλήματα, να αντιλαμβανόμαστε τα λάθη μας και να προσπαθούμε να τα διορθώσουμε, να προσαρμόζουμε τη συμπεριφορά μας ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες, να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα μας, να επεξεργαζόμαστε σωστά τις πληροφορίες που συγκρατούμε στην εργασιακή μνήμη, να διαχειριζόμαστε την προσοχή και τη συγκέντρωσή μας, να σχεδιάζουμε και να τροποποιούμε τη συμπεριφορά μας για την επίτευξη ενός στόχου, κ.ά.
Οι εκτελεστικές λειτουργίες συμβάλλουν σημαντικά στις ακαδημαϊκές και κοινωνικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Έτσι, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν δυσκολίες να ελέγξουν την παρόρμησή τους, να οργανώσουν, να ιεραρχήσουν και να συντονίσουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν. Σημαντικά είναι και τα ελλείμματα που αντιμετωπίζουν στην εργασιακή μνήμη, την αυτορρύθμιση και στις μεταγνωστικές δεξιότητες. Δε χρησιμοποιούν επίσης αποτελεσματικές στρατηγικές μάθησης. Οι δυσλειτουργίες, λοιπόν, στις εκτελεστικές δεξιότητες επηρεάζουν σημαντικά τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες στην ακαδημαϊκή, ψυχολογική και κοινωνική πορεία τους.
Ο βαθμός βελτίωσης των εκτελεστικών λειτουργιών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι το εκπαιδευτικό προφίλ μάθησης του μαθητή, η ηλικία, τα κίνητρα, οι τεχνικές διδασκαλίας που θα χρησιμοποιηθούν, κ.ά. Οι εκτελεστικές λειτουργίες συνδέονται άμεσα με την αυτορρύθμιση, δηλαδή την ικανότητά μας να παρατηρούμε, να ελέγχουμε και να τροποποιούμε τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά μας. Όσο πιο ανεπτυγμένη είναι η συγκεκριμένη ικανότητα, τόσο πιο εύκολα προσαρμοζόμαστε στις συνθήκες. Η βελτίωση των εκτελεστικών λειτουργιών μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από ένα εξατομικευμένο και κατάλληλα δομημένο πρόγραμμα παρέμβασης.
Φώτης Παπαναστασίου
Ειδικός Παιδαγωγός
MSc Σχολική Ψυχολογία
www.eidikospaidagogos.gr
