Η εγκεφαλική παράλυση είναι μόνιμη κατάσταση, επειδή η βλάβη έχει συμβεί στον εγκέφαλο και ο νευρικός ιστός δεν αναπαράγεται. Η οριστικότητά της καταργεί συγχρόνως και το ενδεχόμενο επέκτασής της. Στην ουσία πρόκειται για πολλαπλή αναπηρία, επειδή εκτός των κινητικών προβλημάτων συμπεριλαμβάνει και αρκετά άλλα όπως όρασης, ακοής, ομιλίας και κατανόησης λόγου, επιληψία κ.λ.π.
Επομένως, το παιδί με εγκεφαλική παράλυση δεν είναι άρρωστο, αλλά εμποδίζεται να αναπτυχθεί. Ως εκ τούτου, ζει και κινείται από τη γέννηση του, ή αμέσως μετά, με ένα δικό του τρόπο, που είναι άγνωστος σε εμάς, αφού δεν έχουμε την εμπειρία του. Ο τρόπος αυτός όμως είναι για το παιδί «φυσιολογικός», αφού είναι ο μόνος που γνωρίζει.
Ποια είναι η αιτιολογία της;
Οι υπεύθυνοι παράγοντες της δυσλειτουργίας του εγκεφάλου, είναι πολλοί και ποικίλοι, γι’αυτό το λόγο και έχει επικρατήσει ο διαχωρισμός τους σε 3 κατηγορίες:
1) Παράγοντες που επιδρούν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (προγεννετικοί), όπως:
ερυθρά (στο πρώτο τρίμηνο εγκυμοσύνης)
τοξοπλάσμωση
φάρμακα (ναρκωτικά)
κάπνισμα (ευθύνεται για την γέννηση λιποβαρών βρεφών)
αλκοόλ (ευθύνεται για την διανοητική καθυστέρηση)
παθολογικές καταστάσεις πλακούντα
ασυμβατότητες αίματος εμβρύου – μητέρας
2) Παράγοντες που επιδρούν κατά τη διάρκεια του τοκετού (περιγεννετικοί) όπως:
προωρότητα
παράταση τοκετού
εγκεφαλική αιμορραγία
οξύς τοκετός κ.α.
3) Παράγοντες που επιδρούν μετά τον τοκετό μέχρι ηλικίας 3 ετών (μεταγεννετικοί) όπως:
τραύμα
όγκοι
καρδιακές ανεπάρκειες
ίκτερος
εγκεφαλίτιδα κ.α.
Ποια είναι η κλινική εικόνα ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση;
Δεδομένου ότι η κλινική εικόνα της εγκεφαλικής παράλυσης διαφέρει κατά περίπτωση, η πλέον παραδεκτή ταξινόμηση είναι εκείνη που βασίζεται
α) στην ανατομική κατανομή και
β) στην νευρομυϊκή διαταραχή (διαταραχή μυϊκού τόνου).
Η ταξινόμηση βάσει της ανατομικής κατανομής των αποτελεσμάτων έχει ως εξής:
Τετραπληγία (προσβάλλονται και τα 4 άκρα)
Ημιπληγία (προσβάλλεται το ένα ημιμόριο του σώματος)
Παραπληγία (προσβάλλονται τα 2 κάτω άκρα)
Η ταξινόμηση βάσει της νευρομυϊκής διαταραχής έχει ως εξής:
Σπαστικότητα
Το παιδί παρουσιάζει έντονη μυϊκή υπερτονία, με αποτέλεσμα ολόκληρο το σώμα του ή ένα μέρος του να είναι άκαμπτο ή δύσκαμπτο. Οι κινήσεις του είναι αργές και η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από το βαθμό της σπαστικότητας που είναι διαφορετικός σε κάθε παιδί.
Αθέτωση
Αθέτωση σημαίνει στην κυριολεξία ασυντόνιστες κινήσεις. Κινήσεις συστροφικές, επαναλαμβανόμενες και αθέλητες, των άνω και κάτω άκρων. Σπάνια συναντά κανείς παιδιά με αμιγή αθέτωση. Συνήθως παρουσιάζουν σπαστικότητα, με στοιχεία αθέτωσης.
Αταξία
Τα παιδιά με αταξία παρουσιάζουν χαρακτηριστική διαταραχή στην ισορροπία. Τα πρώτα χρόνια της ζωής τους είναι υπερτονικά και δυσκολεύονται να καθίσουν και να σταθούν.
Πως επιτυγχάνεται η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση;
Με δεδομένο το τελεσίδικο της εγκεφαλικής βλάβης, στην εγκεφαλική παράλυση, δεν υπάρχει θεραπεία και δεν γίνεται αποκατάσταση, με την κυριολεκτική σημασία των όρων αυτών, επειδή έχει καταστραφεί νευρικός ιστός που δεν αναγεννάται, γιατί το παιδί έχει γεννηθεί, ή ζει από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, με αυτή την κατάσταση. Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται με τη λιγότερη γνωστή σημασία τους: η θεραπεία με την έννοια του τρόπου αγωγής, δηλαδή την εκμάθηση κινήσεων όσο το δυνατόν πλησιέστερα στα φυσιολογικά πρότυπα, και όχι της ίασης, η, δε, αποκατάσταση με την έννοια της εκτέλεσης λειτουργικών δραστηριοτήτων (πλύσιμο, ντύσιμο κ.λ.π).
Έχει αποδειχθεί ότι με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή μπορεί να επιτευχθεί σημαντική βελτίωση μέχρι μερικής ή και πλήρους αποκατάστασης των πάσης φύσεως κινητικών, διανοητικών και άλλων διαταραχών.
Γενικά, η επιτυχία της θεραπευτικής αγωγής, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:
- από την μορφή, την έκταση και την βαρύτητα της εγκεφαλικής παράλυσης
- από την παρουσία ή μη άλλων διαταραχών (επιληψία κ.α.)
- από την έγκαιρη διάγνωση και την έγκαιρη έναρξη της θεραπείας
- από τον καθορισμό της πιο κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής
Σήμερα υπάρχει μια πληθώρα μεθόδων για την αποκατάσταση της εγκεφαλικής παράλυσης. Υπάρχουν μέθοδοι που ακολουθούν τις βαθμίδες ανάπτυξης του φυσιολογικού βρέφους και αφορούν στον έλεγχο της κεφαλής, την περιστροφή του κορμού, το κάθισμα, το μπουσούλισμα, το γονάτισμα, την έγερση και τη βάδιση. Μια άλλη φυσικοθεραπευτική μέθοδος συνιστά διάφορες μορφές κίνησης, μάλαξη και ασκήσεις χαλάρωσης. Άλλες μέθοδοι συνιστούν την παρεμπόδιση της ενέργειας των παθολογικών αντανακλαστικών που εκ των πραγμάτων εμφανίζει το βρέφος και την τοποθέτηση αυτού σε θέσεις που να εξουδετερώνεται η δράση των αντανακλαστικών.
Ιδιαίτερα σημαντικό ¨κεφάλαιο¨ στην φυσικοθεραπεία, είναι η πρόληψη των παραμορφώσεων. Η πρόληψη αυτή πραγματοποιείται με το βρέφος να τοποθετείται σε κατάλληλες θέσεις, κάνοντας παθητικές διατάσεις των σπαστικών μυών και χρησιμοποιώντας νάρθηκες και κηδεμόνες.
Στην θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης χρησιμοποιούνται χώροι με καθρέπτες, ώστε ο φυσικοθεραπευτής να ελέγχει κάθε στιγμή την στάση και την ενεργητικότητα του παιδιού, στη διάρκεια της εκπαίδευσης στάσεων και κινήσεων, καθώς και στην διέγερση της αισθητικότητας του νευρικού συστήματος, μέσω της πίεσης και της έλξης.
Τέλος, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης, δεν είναι θεραπεία που διαρκεί ημέρες ή μήνες. Απαιτεί προγραμματισμό, σύστημα και κοπιαστικό αγώνα για πολλά χρόνια. Τα αποτελέσματά της, πάντως, είναι εντυπωσιακά, ιδιαίτερα δε αν η θεραπεία αρχίσει στην βρεφική ηλικία.
Και ας μην ξεχνάμε ότι η εγκεφαλική παράλυση:
- δεν είναι μεταδοτική
- δεν είναι κληρονομική
- δεν είναι επικίνδυνη για τη ζωή
της Μπαλατσού Βασιλικής
Φυσικοθεραπεύτρια MSc
