Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τις διαταραχές λόγου, φωνής ομιλίας και μάσησης – κατάποσης σε παιδιά και ενήλικες, όποια κι αν είναι η αιτία αυτών των διαταραχών: νευρολογική, εξελικτική ή λειτουργική. Η Λογοθεραπεία αποσκοπεί στην ανάπτυξη της εξωλεκτικής και λεκτικής επικοινωνίας, την καθαριότητα της ομιλίας και της φωνής και στην παραγωγή λόγου των βαρήκοων.
Η λογοθεραπεία έχει τη δυνατότητα να προλαμβάνει και να αντιμετωπίζει αποκλίσεις σε αυτούς του τομείς (σύμφωνα με παγκόσμιες κλίμακες μέτρησης δεξιοτήτων) από τη βρεφική έως τη γεροντική ηλικία.
Τι είναι όμως ομιλία, τι είναι λόγος και τι επικοινωνία;
ΟΜΙΛΙΑ:
Ομιλία είναι η ικανότητα συνδυασμού των ήχων για την άρθρωση των λέξεων, τη σωστή ποιότητα της φωνής και τον ομαλό ρυθμό. Ουσιαστικά, η ομιλία αποτελεί την ηχητική έκφραση του εσωτερικού μας λόγου και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σκέψη και τη νόηση.
Παιδιά με προβλήματα ομιλίας μπορεί να παρουσιάσουν λειτουργικές δυσκολίες σε ένα ή και περισσότερα από τα συστήματα που εμπλέκονται στην παραγωγή του λόγου, ή στο συντονισμό τους.
Για παράδειγμα, δυσκολίες στην άρθρωση σχετίζονται με τη λανθασμένη χρήση των οργάνων της άρθρωσης για την παραγωγή των φωνημάτων (δυσκολία στο ρ, στο σ), ή των φωνητικών συμπλεγμάτων (δυσκολία στο ξ, στο ψ). Η δυσκολία κυμαίνεται από ήπια κατά την οποία ένα η δύο φωνήματα δεν εκφέρονται σωστά ή δεν εκφέρονται καθόλου, έως βαριά κατά την οποία η πλειοψηφία των φωνημάτων εκφέρονται λανθασμένα με αποτέλεσμα ο λόγος του παιδιού να είναι δυσκατάληπτος.
Ο τραυλισμός επίσης ανήκει στην κατηγορία διαταραχών ομιλίας. Στον τραυλισμό η φυσιολογική «ροή» του λόγου διακόπτεται αφύσικα από επαναλήψεις ή επιμηκύνσεις φθόγγων, συλλαβών ή λέξεων ή από απότομα σταματήματα και σιωπηρές περιόδους. Μια και πρόκειται για μια διαταραχή που τραβά πολύ την προσοχή του ακροατή, ανάλογα βέβαια με τη σοβαρότητά της, συνήθως έχει τεράστιες ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις στο παιδί ή στον έφηβο.
ΛΟΓΟΣ:
Λόγος είναι η ικανότητα της αναγνώρισης των λέξεων/εννοιών που ακούει ένα άτομο στο περιβάλλον του και η ικανότητα συνδυασμού των λέξεων αυτών για το σχηματισμό προτάσεων και τη σωστή χρησιμοποίηση τους. Βασίζεται στη σωστή λειτουργία και απόλυτα συντονισμένη συνεργασία των συστημάτων της αναπνοής, της φώνησης, της αντήχησης και της άρθρωσης.
Παιδιά με προβλήματα λόγου μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στην έκφρασή τους αλλά και στην κατανόηση της ομιλίας των άλλων. Έτσι, μπορεί να δυσκολεύονται, όχι μόνο να εκφραστούν αλλά και να κατανοήσουν εντολές, ερωτήσεις οδηγίες, κλπ. Η κατανόηση προηγείται της έκφρασης, φαίνεται να συμφωνούν οι ειδικοί, έτσι ένα παιδί που δεν κατανοεί λέξεις, ή έννοιες θα αργήσει και να τις εκφράσει.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:
Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή πληροφοριών, ιδεών και συναισθημάτων μεταξύ των ανθρώπων. Απαιτεί τις ικανότητες της κατανόησης και της έκφρασης του προφορικού και του γραπτού λόγου.
Η επικοινωνία έχει δύο βασικές μορφές, τη λεκτική και τη μη λεκτική. Λεκτική είναι κάθε προσπάθεια επικοινωνίας που κάνουμε χρησιμοποιώντας λεκτικά σύμβολα (λέξεις και προτάσεις), ενώ μη λεκτική είναι η επικοινωνία που γίνεται με το ύφος, τον τόνο, τη διάθεση, τις χειρονομίες και γενικά τη σωματική και συναισθηματική συμπεριφορά των ατόμων που επικοινωνούν (μη λεκτικά σύμβολα).
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το 10 % ενός μηνύματος μεταδίδεται λεκτικά. Το 40% μεταδίδεται μέσα από τον τρόπο ομιλίας (τόνος, ύφος, διάθεση) και το 50% μέσω της γλώσσας του σώματος (στάση, χειρονομίες, μορφασμοί).
Παιδιά με προβλήματα επικοινωνίας ανήκουν συνήθως σε σοβαρότερες κατηγορίες διαγνωστικά και η πρόγνωσή τους τις περισσότερες φορές δεν είναι ενθαρρυντική. Ιδιαίτερα μάλιστα οι περιπτώσεις εκείνες στις οποίες παρατηρείται έλλειψη προσπάθειας ή αδιαφορία για επικοινωνία θεωρούνται από τις πιο δύσκολες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ αποτελούν τα παιδιά με αυτισμό, όπου το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η έλλειψη επικοινωνίας με τους άλλους αλλά και η απουσία ενδιαφέροντος για επικοινωνία.
Η λογοθεραπεία ασχολείται με την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση των παρακάτω διαταραχών:
• Διαταραχές άρθρωσης
• Φωνολογικές διαταραχές
• Διαταραχές ρυθμού της ομιλίας (τραυλισμός, ταχυλαλία)
• Διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα
• Διαταραχές φωνής
• Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός)
• Καθυστέρηση λόγου και Ειδικές γλωσσικές διαταραχές
• Διάφορα σύνδρομα
• Νοητική υστέρηση
• Περιπτώσεις Διγλωσσίας
• Βαρηκοΐα
• Εγκεφαλική παράλυση
• Δυσκολίες μάσησης- κατάποσης
• Σχιστίες χείλους και Υπερώας
• Μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο
• Μετά από Κρανιοεγκεφαλικές Kακώσεις
• Στην Άνοια
• Στην Νόσο του Parkinson
• Στην Νόσο Alzheimer
Η λογοθεραπεία έχει ως στόχο την αποκατάσταση όλων των παραπάνω διαταραχών , σε συνεργασία κάποιες φορές με άλλες ειδικότητες όπως την εργοθεραπεία, την ειδική αγωγή και την ψυχολογική υποστήριξη.
ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;
Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας σε κάθε παιδί είναι διαφορετική και αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να υπάρχει μεγάλη απόκλιση από τα αναπτυξιακά στάδια.
Οδηγός γλωσσικής ανάπτυξης (0-6 ετών)
1ο Έτος Από τo κλάμα στην πρώτη λέξη
• Παράγει ήχους ευχαρίστησης
• Αντιδρά στους ήχους και γυρίζει το κεφάλι προς την πηγή του ήχου (μετά τον 6ο μήνα)
• Δείχνει αντικείμενα που θέλει να του δώσουμε
• Εμφάνιση πρώτων λέξεων, εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεις (πλησιάζοντας τους 12 μήνες)
1-2 Ετών Χρήση πρώτων λέξεων
• Ανταποκρίνεται στο όνομά του
• Κατανοεί οικεία αντικείμενα όταν τα ονομάζουμε
• Κατανοεί και εκτελεί απλές οδηγίες (φέρε μου το ποτήρι, δώσε το κουτάλι στον μπαμπά..)
• Πλησιάζοντας τα 2 έτη έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο άνω των 300 λέξεων
• Πλησιάζοντας τα 2 έτη έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50-100 λέξεων
• Αναγνωρίζει τα μέρη του σώματος ( χεράκια, ποδαράκια, ματάκια, αυτάκια) στο σώμα του ή στο σώμα μια κούκλας
2-3 Ετών Συνδυασμός λέξεων σε φράση – Απόκτηση βασικών συντακτικών δομών
• Κατανοεί και εκτελεί προτάσεις σύνθετης δομής (βάλε το ποτήρι πάνω στο τραπέζι) χωρίς άλλη βοήθεια από νεύματα ή χειρονομίες
• Λέει το όνομά του
• Χρησιμοποιεί απλές ολοκληρωμένες προτάσεις (Μαμά πάμε βόλτα…)
• Απαντά σε απλές ερωτήσεις και ονομάζει αντικείμενα (όχι απαραίτητα με καθαρή άρθρωση)
• Κάνει ερωτήσεις με 2-3 λέξεις ( Τι είναι αυτό;)
• Χρησιμοποιεί σωστά τις προσωπικές αντωνυμίες (εγώ, εσύ, αυτόν…)
• Ακούει με ευχαρίστηση ποιηματάκια / τραγουδάκια ( όπως ‘αχ κουνελάκι’…)
• Επιδίδεται σε συμβολικό και αναπαραστατικό παιχνίδι (κουκλόσπιτο, γκαράζ…)
• Αντιλαμβάνεται 500 – 900 λέξεις
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50-250 λέξεις
3-4 Ετών Ραγδαία αύξηση λεξιλογίου
• Διατυπώνει συχνά ερωτήσεις (ποιος, τι, γιατί, που…)
• Καταλαβαίνει αντίθετες έννοιες
• Μετράει ως το 10
• Χρησιμοποιεί προτάσεις με 4-6 λέξεις
• Καταλαβαίνει 1200-2000 λέξεις
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 800-1500 λέξεις
• Χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό (σε όλες τις πτώσεις)
• Συνεργάζεται/παίζει με τα άλλα παιδιά
• Αφηγείται απλά και πρόσφατα γεγονότα
4-5 Ετών Ολοκλήρωση του φωνολογικού συστήματος – τελειοποίηση εκφραστικού λόγου
• Η άρθρωσή του είναι ευκρινής (καταληπτός σε τρίτους)
• Αναγνωρίζει 3 βασικά χρώματα
• Γνωρίζει το ονοματεπώνυμό του και την ηλικία του
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900-2000 λέξεις
• Προσέχει τους άλλους όταν του μιλούν
• Σωστή χρήση γραμματικών κανόνων
• Περιγράφει τη μέρα του στο σχολείο
• Μπορεί να αναδιηγηθεί ιστορίες/παραμύθια που άκουσε
• Χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις 4-8 λέξεις
• Συμμετέχει σε δραστηριότητες-ομαδικές συζητήσεις στον παιδικό σταθμό
5-6 Ετών Κατάκτηση σχολικής ετοιμότητας
• Καταλαβαίνει περίπου 12000 λέξεις
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1500-3000 λέξεις
• Λέει όλα τα σύμφωνα με καθαρή άρθρωση
• Χρησιμοποιεί σωστά τους ρηματικούς χρόνους (παρόν-παρελθόν-μέλλον) όταν μιλά
• Μπορεί να σχεδιάσει (από αντιγραφή) σχήματα, σύμβολα, γράμματα ή το όνομά του
• Μπορεί να κατηγοριοποιήσει έννοιες αντικειμένων (μήλο είναι φρούτο, ο σκύλος είναι ζώο…)
• Γνωρίζει τα χρώματα και σχήματα
• Γνωρίζει τις μέρες της εβδομάδας
• Απολαμβάνει ανέκδοτα, γλωσσοδέτες και άλλα γλωσσικά παιχνίδια
• Αφηγείται με επάρκεια γεγονότα της προσωπικής του ζωής
• Μετράει μέχρι το 30
• Ολοκληρώνει τις εργασίες που του ανατίθενται
• Επικοινωνεί εξίσου καλά με συνομήλικους και ενήλικες
• Συμμετέχει σε δραστηριότητες- ομαδικές συζητήσεις στο νηπιαγωγείο
Εάν ωστόσο το παιδί σας παρουσιάζει μεγάλη απόκλιση των γλωσσικών σταδίων για την ηλικία του καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε έναν λογοθεραπευτή, για να ελεγχθεί η γλωσσική του ανάπτυξη.
Γράφει η
Κωσταγιάννη Κωνσταντίνα
Λογοθεραπεύτρια
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε εδώ
To άρθρο δημοσιεύτηκε στο blog Working MOMS με την άδεια του Κου Αναστάσιου Παπαλαζάρου, διαιτολόγου-διατροφολόγου συνεργάτη του: www.nutrimed.gr
