Η επαναρύθμιση του οικογενειακού Δικαίου που αφορά στο καθεστώς επιμέλειας σε συνεπιμέλεια και εναλλασσόμενη κατοικία από το υπουργείο Δικαιοσύνης δείχνει να έχει προβληματίσει την κοινωνία και κυρίως τους γονείς, καθώς, πέραν των άλλων παραμέτρων που προκύπτουν, τίθεται ευθέως και το ζήτημα της ψυχολογίας των παιδιών.
Το βασικότερο επιχείρημα για την συνεπιμέλεια είναι ότι ο αποκλεισμός του ενός γονιού από την ανατροφή του παιδιού ορισμένες φορές λειτουργεί αρνητικά στον ψυχισμό του. Σαφώς και το συμφέρον του παιδιού είναι να έχει και τους δύο γονείς στη ζωή του, γι’ αυτό και η πολιτεία προσπαθεί να το διασφαλίσει, μέσα από ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο.
Πώς επιδρά η συνεπιμέλεια στην προσαρμογή των παιδιών;
Ο ψυχολόγος Dr R. Bauserman, του τμήματος Υγείας και Ψυχικής Υγιεινής στη Βαλτιμόρη, πραγματοποίησε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μετα-ανάλυση 33 μελετών από το 1982 έως το 1999, που δημοσιεύτηκε από την American Psychological Association (APA). Σκοπός της έρευνας ήταν να εξετάσει εάν τα παιδιά από διαζευγμένες οικογένειες, που είτε ζουν με τους δύο γονείς τους σε διαφορετικές χρονικές στιγμές είτε περνούν ορισμένο χρόνο με κάθε γονέα ξεχωριστά, προσαρμόζονται καλύτερα στις περισσότερες περιπτώσεις από τα παιδιά που ζουν και αλληλοεπιδρούν κυρίως με τον ένα μόνο γονέα.
Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας έδειξαν ότι τα παιδιά στη συνθήκη συνεπιμέλειας είχαν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, πιο ομαλές οικογενειακές σχέσεις και ήταν πιο αποδοτικά στο σχολείο. Η προσπάθεια προσαρμογής ήταν ίδια με τα παιδιά σε συνθήκη κύριας επιμέλειας, εμφανίζοντας λιγότερα συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα.
Συνεπώς, η διαρκής επαφή και με τους δύο γονείς, που παρέχει η συνεπιμέλεια, ωφελεί τα παιδιά.
Η έρευνα κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: τα παιδιά έχουν ανάγκη να περνάνε χρόνο και με τους δύο γονείς.
Πώς επιδρά η συνεπιμέλεια στη σχέση των γονέων;
Οι γονείς που συμμετέχουν εξίσου στη ζωή των παιδιών τους, αντί να αναλώνονται διαφωνώντας σχετικά με τον τρόπο ανατροφής, παρέχουν στα παιδιά ένα ασφαλέστερο περιβάλλον, χωρίς συγκρούσεις και χωρίς να τα φέρνουν στη δύσκολη θέση να… μπούνε στη μέση. Συνήθως, οι γονείς με κύρια επιμέλεια αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα συγκρούσεων ως προς την γονική μέριμνα.
Τα υπέρ της συνεπιμέλειας
Πολλές μελέτες ενισχύουν εν μέρει την συνεπιμέλεια, καθώς οι ευεργετικές επιδράσεις στην ψυχοανάπτυξη του παιδιού είναι πολλές. Μερικές από αυτές, όπως έχουν δείξει επιστημονικές αξιολογήσεις σε παιδιά, αφορούν θετική επίδραση σε:
- Σχολική απόδοση
- Γνωστική ανάπτυξη
- Συμπεριφορά
- Συναίσθημα
- Χαμηλότερο αίσθημα ψυχικής δυσφορίας και κατάθλιψης
- Σωματική υγεία
- Στις σχέσεις με το ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο
- Λιγότερα προβλήματα με εθισμούς
Η κοινή νομική ευθύνη σε αποφάσεις που αφορούν στην εκπαίδευση και την ιατρική περίθαλψη του παιδιού έχει δείξει ότι λειτουργεί προς όφελός του.
Η συνεπιμέλεια στην Ελλάδα
Η εναλλασσόμενη κατοικία στην περίπτωση συνεπιμέλειας επηρεάζεται από την κουλτούρα της χώρας εφαρμογής. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα ο μητρικός ρόλος είναι πάρα πολύ ισχυρός και η ανατροφή του παιδιού θεωρείται παραδοσιακά γυναικεία υπόθεση.
Σε άλλες χώρες του εξωτερικού είναι πιο εξοικειωμένοι με την εικόνα του πατέρα να αναλαμβάνει την ανατροφή του παιδιού και την μητέρα να ασχολείται με τις εξωτερικές δουλειές -κάτι που δεν είναι συνηθισμένο στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια, οι πατεράδες διεκδικούν έναν ισότιμο και όχι τόσο επικουρικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών. Γι’ αυτό τον λόγο η συνεπιμέλεια θα μπορούσε να εφαρμοστεί με συγκεκριμένους κανόνες σε ευέλικτο πλαίσιο και με προϋπόθεση τα δύο σπίτια να βρίσκονται γεωγραφικά κοντά, ώστε να διευκολύνουν το παιδί, προκειμένου για παράδειγμα να μην αλλάζει περιβάλλον κάθε βδομάδα.
Η άλλη πλευρά της συνεπιμέλειας
Στον αντίποδα των μελετών που τάσσονται υπέρ της συνεπιμέλειας, τίθεται το ερώτημα εάν το δείγμα των γονέων που συμμετείχαν στις μελέτες είναι άνθρωποι που έχουν καλή συνεργασία μεταξύ τους, διότι έχουν μπει σε καθεστώς συνεπιμέλειας/εναλλασσόμενης κατοικίας από μόνοι τους και όχι δια του νόμου.
Η πραγματικότητα ενός διαζυγίου που φτάνει, δια της νομικής οδού πλέον, να ζητήσει κοινή επιμέλεια των παιδιών, αφορά συνήθως σε γονείς που τους είναι αδύνατον να συνεννοηθούν μεταξύ τους -και συνεπώς να συμφωνήσουν.
Γι’ αυτό τον λόγο η συνεπιμέλεια προϋποθέτει άψογη συνεργασία και όχι συγκρούσεις, διαφορετικά δεν θα ωφεληθεί το παιδί. Επίσης, προϋποθέτει ισότιμη κατανομή αρμοδιοτήτων -π.χ. δεν έχει νόημα ο ένας γονέας να στερεί το παιδί από τον άλλον, όταν ο ίδιος έχει αναθέσει την ανατροφή του παιδιού σε κάποιον φροντιστή. Η ουσία είναι ο χρόνος που περνούν από κοινού οι γονείς να είναι ισότιμος και όχι θέμα εγωισμού.
Περεταίρω έρευνα σχετικά με την συνεπιμέλεια και την εναλλασσόμενη κατοικία θα λύσει απορίες σχετικά με την επίδραση στην ψυχοσύνθεση των παιδιών.
Προσωπικά, ως κλινικός ψυχολόγος και αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς, έχοντας εμπειρία με παιδιά σε συνθήκη διαζυγίου, θεωρώ ότι οι γονείς θα πρέπει να συμβουλευτούν έμπειρο και πιστοποιημένο ψυχολόγο, με σχετική εξειδίκευση σε δικαστικές διαμάχες -όταν τα διαζύγια δεν είναι κοινή συναινέσει- προς όφελος των παιδιών και προς την σωστή ψυχοανάπτυξή τους. Περισσότερο, δε, στην περίπτωση συνεπιμέλειας και εναλλασσόμενης κατοικίας, που αφορά στα μη φιλικά διαζύγια, θεωρώ ότι το όφελος του παιδιού προστάζει οι γονείς να δουλέψουν την μεταξύ τους επικοινωνία πριν και κατά την διάρκεια εφαρμογής της συνεπιμέλειας.
Η εναλλασσόμενη κατοικία μπορεί να γίνει μια ευχάριστη εμπειρία και για το παιδί και για τους γονείς, αυτό όμως προϋποθέτει καλές σχέσεις μεταξύ τους. Για να φέρω ένα απλό παράδειγμα, εάν ο ένας από τους δύο γονείς δεν έχει χρόνο, τότε μπορεί να κρατάει τα παιδιά το Σαββατοκύριακο, όμως παράλληλα να βοηθάει και τις καθημερινές.
Το νέο μοντέλο οικογένειας θα μπορούσε να δουλέψει υπέρ του παιδιού, μόνο εφόσον οι γονείς λύσουν τις προσωπικές διαφορές τους, που τους οδήγησαν στο διαζύγιο και να μην τις μεταφέρουν στα παιδιά τους. Είναι ένα πολύ δύσκολο κομμάτι αυτό και εδώ είναι που χρειάζονται οικογενειακό σύμβουλο και, επαναλαμβάνω, έμπειρο, πιστοποιημένο και εξειδικευμένο ψυχολόγο!
Όταν το ζευγάρι χωρίζει, δεν παύουν να είναι γονείς. Έχουν μεγάλη ευθύνη για τα παιδιά που φέρνουν στον κόσμο, πώς θα μεγαλώσουν, ώστε να μην φορτωθούν και επαναλάβουν τα λάθη των γονιών τους, να διαμορφώσουν έναν δυνατό χαρακτήρα και να αντιμετωπίζουν αντικρουόμενες καταστάσεις δυναμικά, ώστε να γίνουν ενήλικες ωφέλιμοι για τον εαυτό τους, το οικογενιακό-εργασιακό περιβάλλον τους και την κοινωνία.
της Έλσας Μπάρδα – Κλινικός Ψυχολόγος – Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς
Το διαβάσαμε στο www.protothema.gr.
Προσωπικά το θεωρώ αδιανόητο ένας άνθρωπος που είναι εξαφανισμένος και απών από την ζωή των παιδιών για τους δικούς του λόγους και αιτίες από τη μια μέρα στην άλλη να έχει ίσα δικαιώματα για το μεγάλωμα των παιδιών. Δεν γίνεται απο την μια να μην καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών είτε τη διατροφή είτε την επικοινωνία κι από την άλλη να έχει τη συνεπιμελεια με τη μητέρα. Δεν γίνεται να τα θυμάται μια φορά στο τόσο κι αυτό από παρότρυνση των παιδιών κ της μητέρας αυτών γιατί να παιδιά των ζητούσαν και έκλαιγαν…. Και να έχει την απαίτηση να τα παίρνει στο σπίτι του!!! Κι αν τα παιδιά δεν θέλουν να πηγαίνουν στο χώρο του;; Θα τα παίρνει με το ζόρι;;; Πφφ είμαι πολύ απογοητεύμενη κ εξοργισμένη με αυτό το νόμο. Θα έπρεπε να υπάρχουν παραθυρακια για ειδικες περιπτώσεις. Σε κάποιο άρθρο σας είχατε πει ότι υπάρχουν άνδρες με παιδιά και μπαμπάδες με παιδιά. Και όντως έτσι είναι. Δεν γίνεται με το ζόρι να γίνει ένας άνδρας μπαμπάς αν δεν το λέει η ψυχούλα του. Και σε κάποιες περιπτώσεις όλο αυτό που ψηφίστηκε αντί για καλό θα γίνει τόσο αντίθετο. Έπρεπε οποίος ήθελε και ενδιαφέρονταν πραγματικά για συνεπιμελεια να την διεκδικούσε κι όχι να τη δίνουν απλόχερα σε κάθε ανίκανο που κατά τύχη έγινε “πατέρας”.