Κυρία Λαγού, όταν γράψατε την ιστορία του Χαρίλαου Τρικούπη («Χαρίλαος; Τι όνομα είναι αυτό;») ήρθε και σας βρήκε ο Λευτέρης, όπως χαρακτηριστικά αναφέρετε. Πώς προέκυψε, λοιπόν, ο «Χάρτης του Λευτέρη», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός;
Ο «Χάρτης του Λευτέρη» προέκυψε όπως ακριβώς το περιγράφω στο βιβλίο. Ενώ διάβαζα για τον Χαρίλαο Τρικούπη και την εποχή του, έβρισκα, αναπόφευκτα, πολλά στοιχεία για τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Όσο περισσότερα μάθαινα για εκείνον τόσο πιο ενδιαφέροντα και διασκεδαστικό τον έβρισκα. Δεν ήταν γεννημένος μόνο για να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική ζωή της Ελλάδας και της Ευρώπης, αλλά και σε μια ιστορία γραμμένη για παιδιά.
Πόσο εύκολο είναι αλήθεια να κεντρίσεις το ενδιαφέρον 11χρονων παιδιών, ούτως ώστε να διαβάσουν ένα βιβλίο που συνδυάζει τη βιογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου με τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα μιας πολύ σημαντικής περιόδου για την Ελλάδα;
Το να κεντρίσεις το ενδιαφέρον των σύγχρονων παιδιών, είτε 11 χρόνων, είτε μικρότερων, είτε μεγαλύτερων, είναι από μόνο του πολύ δύσκολο. Όταν το μέσο επικοινωνίας που χρησιμοποιείς είναι το βιβλίο, η προσπάθειά σου γίνεται πιο δύσκολη, γιατί -όσο κι αν δεν θέλω να το παραδεχτώ- όλο και μειώνεται το ποσοστό των παιδιών που αγαπάει το διάβασμα. Όταν δε προσπαθείς να μιλήσεις για τη ζωή ενός πρωθυπουργού και τα ιστορικά γεγονότα στα οποία πρωταγωνίστησε, η προσπάθεια γίνεται δυσκολότατη. Όμως, η περίπτωση του Ελευθέριου Βενιζέλου, του Λευτέρη, είναι λίγο διαφορετική. Ο Λευτέρης είναι ένα παιδί σαν οποιοδήποτε σύγχρονο παιδί: ζωηρό, άτακτο, γεμάτο ενέργεια και θετική διάθεση προς τη ζωή. Αν και η ζωή του είναι γεμάτη δοκιμασίες, δεν γονατίζει, αλλά αντιδρά πάντα με μαχητικότητα και δυναμισμό. Και όλα αυτά δεν συμβαίνουν στη σφαίρα της δικής μου φαντασίας, αλλά είναι πραγματικά ιστορικά γεγονότα!
«Η τύχη δε βοηθάει ποτέ αυτούς που δε βοηθούν τον εαυτό τους», αναφέρεται κάποια στιγμή στο βιβλίο. Τι ήταν αυτό τελικά που δραστηριοποίησε κατά τη γνώμη σας τον Λευτέρη;
Το σημείο στο οποίο αναφέρεται η συγκεκριμένη φράση είναι μία πολύ σκοτεινή περίοδος στη ζωή του Λευτέρη. Όλα δείχνουν πως η τραγωδία που χτύπησε την οικογένειά του τον έχει οδηγήσει σε παραίτηση. Αλλά εδώ αποδεικνύεται ο πραγματικά ατσάλινος χαρακτήρας του και η συναρπαστική προσωπικότητά του. Ο Λευτέρης επιλέγει τη ζωή, τη χαρά, τη δράση. Και αυτό επαναλαμβάνεται σε όλη του τη ζωή, όποιες και αν είναι οι δυσκολίες που του τυχαίνουν.
Πόσο συνέβαλε η εικονογράφηση της Πετρούλας Κρίγκου, ώστε να μεταφερθεί η ατμόσφαιρα της εποχής;
Ήταν πολύ μεγάλη τύχη που και η πρώτη μου ιστορία, «Χαρίλαος; τι όνομα είναι αυτό;» και η δεύτερη, «ο Χάρτης του Λευτέρη», εικονογραφήθηκαν από την Πετρούλα Κρίγκου. Η ματιά της είναι πολύ μοντέρνα και παιχνιδιάρικη, αλλά ταυτόχρονα και κλασική. Αποτυπώνει μια περασμένη εποχή, τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, με φρεσκάδα και χιούμορ.
Ποιος ο σκοπός της παράθεσης του χρονολογίου και των βιογραφικών σημειωμάτων στο τέλος της ιστορίας σας;
Η ιστορία του Λευτέρη μπορεί να λειτουργήσει χωρίς χρονολόγια, βιογραφικά σημειώματα ή πηγές. Αν, όμως, κάποιος θελήσει να μάθει περισσότερα στοιχεία για κάποιο από τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο ή για κάποιο από τα πρόσωπα που αναφέρονται σε αυτό, τότε μπορεί απλώς να ανατρέξει στις τελευταίες σελίδες του. Αν όχι, μπορεί με την ίδια ευκολία να τις αγνοήσει.
Πώς προσεγγίζουν κατά την άποψή σας τα παιδιά σήμερα το μάθημα της Ιστορίας στο σχολείο; Μαθαίνουν να αγαπούν την ιστορία τους;
Πριν από μερικές μέρες μια μικρή μου φίλη μου έλεγε ότι, ενώ εκείνη και οι συμμαθητές της έπλητταν με τη βυζαντινή ιστορία, αντίθετα έδειξαν ενδιαφέρον για την περίοδο Βενιζέλου, γιατί η καθηγήτριά τους τους πρόβαλε στιγμιότυπα και φωτογραφίες από εκείνη την περίοδο. Αυτό μου έδωσε μια απάντηση στο ερώτημά σας. Τα παιδιά, όπως κι εμείς οι ενήλικες, είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στο άγνωστο. Ενώ αντίθετα αγαπάμε το οικείο. Με τον κατάλληλο τρόπο, τον εμπνευσμένο δάσκαλο τα παιδιά μπορούν να αγαπήσουν την ιστορία. Ακόμα και την (πολύ συναρπαστική κατά τη γνώμη μου) βυζαντινή!
Πολλά 15χρονα παιδιά διαβάζουν τη «Μικρή ιστορία του κόσμου» του Gombrich και υποστηρίζουν πως αν παρουσιαζόταν έτσι και η ιστορία στα σχολικά έδρανα, θα τους άρεσε η Ιστορία. Τι κάνουμε λάθος;
Ο Gombrich αποτελεί μια πολύ ιδιαίτερη, μοναδική περίπτωση. Συνδυασμός επιστημονικής κατάρτισης και χαρισματικής γραφής. Δεν μπορούμε να έχουμε απαίτηση να είμαστε όλοι Gombrich. Όμως είναι ευγενική φιλοδοξία αν προσπαθούμε να γίνουμε.
Ένα βιβλίο που ξεχώρισε και μάγεψε πολλούς με τα θραύσματα ιστορίας του ήταν οι «Καθρέφτες» του Galeano. Ποιο ιστορικό βιβλίο μάγεψε εσάς προσωπικά;
Λογοτεχνικό ιστορικό βιβλίο της παιδικής μου ηλικίας που αγάπησα ήταν «Ο καιρός του Βουλγαροκτόνου». Όχι, όμως, για τα ιστορικά του στοιχεία, αλλά για τους τρεις ήρωές του, την Αλεξία, τον Κωνσταντίνο και τον Μιχαήλ.
Στην ενήλικη ζωή μου εκτίμησα πολύ «Το συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη» του Θανάση Βαλτινού, ιδίως το δεύτερο μέρος. Φώτισε πτυχές της ελληνικής ιστορίας που κανένα ιστορικό σύγγραμμα δεν με είχε κάνει να δω.
Ποια βιβλία για 10χρονα παιδιά ξεχωρίσατε τη χρονιά που μας πέρασε;
Εγώ πάρα πολλά. Εντυπωσιάζομαι από το υψηλό επίπεδο αισθητικής που έχει το σύγχρονο παιδικό βιβλίο και το εύρος και τον ευφυή χειρισμό των θεμάτων. Αλλά η γνώμη μου δεν έχει τόσο μεγάλη βαρύτητα όσο εκείνη των παιδιών μου και των φίλων τους. Η σειρά βιβλίων που φαίνεται να κερδίζει κι εμένα κι εκείνους είναι ο «Iούλιος Ζέβρας» του Γκάρι Νόρθφιλντ.
Ποια τα δικά σας αναγνώσματα, όταν ήσασταν μικρή;
Επειδή είμαι από παιδί μέλος σε δημοτική βιβλιοθήκη έχω διαβάσει, ή έστω ξεφυλλίσει, τα περισσότερα από τα παιδικά κι εφηβικά αναγνώσματα που εκδίδονταν στην εποχή μου. Τουλάχιστον αυτά που έφταναν στη βιβλιοθήκη της γειτονιάς μου. Από την παλιότερη Πηνελόπη Δέλτα έως και τις νεότερες Διδώ Σωτηρίου, Ζωρζ Σαρρή, Άλκη Ζέη, Αγγελική Βαρελά, Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, Γιολάντα Πατεράκη, αλλά και ξένους, Π.Τράβερς, Ε.Μπλάιτον, Ι.Βερν, Σ.Λάγκερλεφ, Μαρκ Τουέιν. Και επειδή τότε δεν υπήρχε αυστηρός έλεγχος στα βιβλία που δανειζόμασταν, διάβαζα και πολλά μη παιδικά και μη εφηβικά βιβλία. Τότε διάβασα το «Πόλεμος και ειρήνη» και το «΄Οσα παίρνει ο άνεμος». Και πάντα λέω ότι θα επανέλθω στη Νατάσα και τον Πιερ, την Σκάρλετ και τον Ρετ, για να τους διαβάσω με τα σημερινά μου μάτια, αλλά κάποιο νέο βιβλίο προλαβαίνει και παίρνει θέση στην ατέλειωτη λίστα μου και διαρκώς το αναβάλλω. Η ερώτησή σας, και σας ευχαριστώ, μου το θύμισε.
Μιλήστε μας για τα μελλοντικά σας σχέδια
Περιμένω με πολλή χαρά να παρουσιάσω τις δύο ιστορίες μου, το «Χαρίλαος; Τι όνομα είναι αυτό;» και το «Ο χάρτης του Λευτέρη» σε μαθητές σε σχολεία και σε μικρούς αναγνώστες σε βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες και χώρους πολιτισμού. Ο τρόπος που τα παιδιά μπλέκουν το παιχνίδι, την ιστορία, το γέλιο και την πολιτική είναι απολαυστική εμπειρία.
Επιμέλεια συνέντευξης Αλεξίου Βικτωρία.
