Μετά την κατανάλωση υδατανθρακούχων τροφίμων (δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, καθώς και μέλι, ζάχαρη και άλλες γλυκαντικές ουσίες) οι υδατάνθρακες κατά την διαδικασία της πέψης διασπώνται σε μικρότερα δομικά μόρια. Ένα από αυτά είναι και η γλυκόζη, η οποία αποτελεί και την κύρια πηγή ενέργειας για τον οργανισμό μας και της οποίας η πρόσληψη και χρησιμοποίηση από τα κύτταρα μας, έγκειται στη παραγωγή και δράση της ινσουλίνης, μιας ορμόνης που παράγεται από το πάγκρεας. Τα επίπεδα λοιπόν γλυκόζης στο αίμα ρυθμίζονται ανάλογα με την έκκριση της ινσουλίνης από το πάγκρεας, δηλαδή από την καλή λειτουργία του. Σε περίπτωση που το πάγκρεας δεν μπορεί να παράγει αρκετή ινσουλίνη και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα παραμένουν πολύ υψηλά, τότε εμφανίζεται διαβήτης. Συνήθως παρουσιάζεται με υπεργλυκαιμία και γλυκοζουρία.
Υπάρχουν βασικά δυο τύποι διαβήτη, οι τύποι Ι και ΙΙ. Ο τύπου ΙΙ διαβήτης, ή μη ινσουλινοεξαρτώμνος διαβήτης είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος διαβήτη και το 70-80% των ασθενών είναι παχύσαρκοι. Τα παχύσαρκα άτομα με διαβήτη τύπου ΙΙ έχουν συνήθως υψηλά επίπεδα ινσουλίνης, καθώς επίσης και αντίσταση στην ινσουλίνη ή μειωμένη πρόσληψη γλυκόζης από τους ιστούς σε αντίδραση στην ινσουλίνη. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν παθολογική έκκριση της ινσουλίνης, η οποία είναι αποτέλεσμα προοδευτικής δυσλειτουργίας των β-κυττάρων του παγκρέατος και της μειωμένης ικανότητας των κυττάρων του σώματος να χρησιμοποιήσουν την ινσουλίνη που είναι γνωστή και σαν ινσουλινοαντίσταση
Οι διατροφικές ανάγκες των διαβητικών σε γενικές αρχές δεν διαφέρουν είτε αυτός είναι τύπου Ι είτε τύπου ΙΙ.
Ωράριο γευμάτων και σνακ. Είναι πολύ σημαντικό να μην παραλείπεται κανένα από τα γεύματα κατά την διάρκεια της μέρας και να τηρούνται τα διαστήματα μεταξύ των γευμάτων!
Τρία κανονικά γεύματα είναι απαραίτητα, και δεν πρέπει να παραλείπονται.
Υδατάνθρακες, φυτικές ίνες και γλυκαιμικός δείκτης: Τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες (όπως ρύζι, ζυμαρικά, ψωμί, όσπρια, δημητριακά, αμυλούχα λαχανικά) θα πρέπει να είναι περιορισμένες.
Είναι σημαντικό δηλαδή να υπάρχει ένας έλεγχος στην ολική ποσότητα των υδατανθράκων που καταναλώνονται, όπως για παράδειγμα να μην καταναλώνονται πάνω από 2 φρούτα την ίδια στιγμή. Στο πρωινό, καλό θα είναι να αποφεύγεται η μεγάλη κατανάλωση υδατανθράκων, διότι είναι γενικά λιγότερο ανεκτοί από οποιαδήποτε άλλη ώρα της ημέρας. Ωστόσο, μέτρια πρόσληψη υδατανθράκων είναι σύμφωνη με καλό έλεγχο του διαβήτη εφόσον οι υδατάνθρακες που προτιμώνται είναι κυρίως σύνθετοι, με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και συνυπάρχει κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες, ιδιαίτερα διαλυτών.
Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι ένα αριθμητικό σύστημα με το οποίο μετράται πόσο γρήγορα αυξάνει την γλυκόζη στο αίμα μια ποσότητα υδατάνθρακα. Υπολογίζει δηλαδή την γλυκαιμική ανταπόκριση σε ένα υδατανθρακούχο τρόφιμο. Όσο υψηλότερο το νούμερο του γλυκαιμικού δείκτη, τόσο μεγαλύτερη η γλυκαιμική ανταπόκριση, δηλαδή τόσο πιο απότομη η αύξηση της γλυκόζης στο αίμα μετά την κατανάλωση του συγκεκριμένου τροφίμου. Οι χαμηλού γλυκαιμικού δίαιτες υποστηρίζεται ότι βελτιώνουν την ευαισθησία της ινσουλίνης. Τα μεταβολικά πλεονεκτήματα τροφών χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη προέρχονται από την ικανότητα τους να καθυστερούν την απορρόφηση των υδατανθράκων και να εξασθενούν την απάντηση της ινσουλίνης.
Η ζάχαρη, τα μπισκότα, το κέικ, τα αναψυκτικά, οι καραμέλες, τα επεξεργασμένα αμυλούχα προϊόντα, όπως είναι το άσπρο ψωμί, οι συμπυκνωμένοι χυμοί φρούτων είναι τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη και καλό είναι να αποφεύγονται. Ανήκουν επίσης στα απλά σάκχαρα τα οποία έχουν την ιδιότητα να προκαλούν μεγαλύτερη και ταχύτερη μεταγευμάτια αύξηση γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα από τους σύνθετους υδατάνθρακες. Έχουν επίσης χαμηλή θρεπτική αξία αλλά πολλούς υδατάνθρακες. Αντίθετα τα όσπρια έχουν πολύ χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, ενώ τα φρούτα έχουν την χαμηλότερη γλυκαιμική απάντηση από τις περισσότερες αμυλούχες τροφές. Μαζί με τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα λαχανικά, ανήκουν στους σύνθετους υδατάνθρακες οι οποίοι εκτός του ότι κουβαλάνε ένα πλήθος θρεπτικών συστατικών, είναι επίσης πλούσια σε φυτικές ίνες.
Φυτικές ίνες ορίζονται τα υπολείμματα των φυτικών τροφών που δεν υδρολύονται από τα ένζυμα του πεπτικού συστήματος του ανθρώπου και στερούνται θρεπτικής και θερμιδικής αξίας. Παίζουν όμως σημαντικό ρόλο και η ύπαρξη τους είναι αναγκαία σε κάθε γεύμα. Οι φυτικές ίνες επιβραδύνουν την εντερική απορρόφηση της γλυκόζης χωρίς να εμποδίζουν ή να μειώνουν την συνολική ποσότητα των υδατανθράκων που απορροφάται. Η επιβράδυνση αυτή του ρυθμού απορρόφησης των υδατανθράκων έχει ως αποτέλεσμα την περισσότερο ομαλή μετα γεύματια αύξηση της γλυκόζης (γλυκαιμική ανταπόκριση) και τον ευκολότερο έλεγχο με μικρότερη παραγωγή ινσουλίνης. Υψηλή λοιπόν περιεκτικότητα φυτικών ινών στο γεύμα παρεμποδίζει την ανάπτυξη μετα γευμάτιας υπεργλυκαιμίας και την ανάγκη για ινσουλίνη. Ιδιαίτερα ευνοϊκή κρίνεται η χρήση διαλυτών φυτικών ινών, όπως φρούτα, λαχανικά, βρώμη, όσπρια
Η τακτική σωματική άσκηση εκτός από την ψυχοσωματική ευεξία αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην καλή ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη ανεξαρτήτως τύπου. Η συμβουλή του γιατρού πριν από την έναρξη οποιουδήποτε προγράμματος άσκησης κρίνεται απαραίτητη!
Συνθετικές γλυκαντικές ουσίες: Υπάρχουν διάφορα ήδη γλυκαντικών υλών: Η σακχαρίνη, η ασπαρτάμη, η ακετυλσουλφαμίνη-Κ, κ.α. Απαγορεύεται όμως σε γυναίκες με φαινυλκετονουρία. Γενικότερα όμως η χρήση τους θεωρείται αποδεκτή αλλά όχι συνιστώμενη.
Προσοχή στο αλκοόλ και στα λιπαρά: Η κατανάλωση οινοπνεύματος και λιπαρών θα πρέπει να είναι περιορισμένη.
της διαιτολόγου-διατροφολόγου Έφης Δέδε
Λογώ Διατροφής Άνω- Λιοσίων Δέδε Ευθυμία
