Ποιος είπε ότι ο ρόλος του πατέρα δεν είναι εξίσου σημαντικός με αυτόν της μητέρας στην ανάπτυξη του παιδιού; Τα ίδια τα παιδιά ρωτήθηκαν στο ερώτημα ποιος είναι ο ρόλος του πατέρα στην οικογένεια και οι απαντήσεις είναι άκρως εντυπωσιακές και πέρα για πέρα αληθινές!
Για αγάπη!
Για προστασία!
Για να με υποστηρίξει!
Για να με διδάξει!
Για να μου λέει ιστορίες!
Για να βοηθά τη μαμά!
Για να μου δίνει παραδείγματα!
Για να φέρνει πολλά παιχνίδια και σοκολάτες!
Για να είναι υπεύθυνος για μένα και τον αδερφό μου!
Για να μου διαβάζει παραμύθια!
Οι απαντήσεις δόθηκαν από παιδιά νηπιαγωγείου που δείχνουν να κατανοούν πλήρως τον σημαντικό ρόλο του πατέρα. Πολλοί είναι οι ψυχολόγοι που έχουν παρατηρήσει τη σχέση μεταξύ παιδιού και γονέων συμφωνώντας πως η σχέση αυτή είναι ένας δεσμός διαρκούς αλληλεπίδρασης, που «επεμβαίνει» στον ψυχισμό του παιδιού και διαμορφώνει πρότυπα και συμπεριφορές. Μόνο που η «λεπτή γραμμή» ανάμεσα στη προσωπικότητα των γονιών και την αγάπη τους προς το παιδί, ποτέ της δεν υπήρξε διαχωριστική. Σύμφωνα με τον J.Bowlby, Βρετανό ψυχολόγο ξεχωριστό για το ενδιαφέρον του για την ανάπτυξη του παιδιού και για την πρωτοποριακή εργασία του στην θεωρία της προσκόλλησης που έχει μελετήσει τη σχέση μητέρας παιδιού, έκανε την παρατήρηση ότι ο ρόλος του πατέρα, συχνά έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Βλέπει το ρόλο του πατέρα, σαν κάτι που η αξία του καθορίζεται μόνο, από την οικονομική και συναισθηματική υποστήριξη προς την μητέρα. Με άλλα λόγια υποστηρίζεται, ότι ρόλος του αποτελείται από μια σειρά κοινωνικών υποχρεώσεων, χωρίς να υπάρχουν τα αντίστοιχα «πατρικά ένστικτα». Στην ουσία ο πατέρας, είναι το τρίτο σημαντικό πρόσωπο, που μπορεί να επηρεάσει θετικά τη σχέση μητέρας – παιδιού. Θα πρέπει δηλαδή να είναι το πρόσωπο που θα «κόψει» τον ομφάλιο λώρο που συνδέει την μητέρα με το παιδί.
Οι μπαμπάδες δίνουν έμφαση στη δικαιοσύνη και τα καθήκοντα (που βασίζονται σε κανόνες), ενώ οι μαμάδες δίνουν έμφαση στην κατανόηση, την φροντίδα και την βοήθεια (που βασίζεται στις ανθρώπινες σχέσεις), λέει ο Erik Erikson Γερμανός εξελικτικός ψυχολόγος και ψυχαναλυτής γνωστός για τη θεωρία του σχετικά με την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των ανθρώπινων όντων. Οι μπαμπάδες τείνουν να παρακολουθούν και να επιβάλουν συστηματικά και αυστηρά κανόνες, διδάσκοντας τα παιδιά τις συνέπειες του σωστού και του λάθους. Οι μαμάδες τείνουν να διδάσκουν την καλοσύνη και την κατανόηση, να δημιουργούν αίσθηση ελπίδας. Και σε αυτή την περίπτωση, το υγιές είναι να μεγαλώνει το παιδί και με τις δύο αυτές προσεγγίσεις. Οι μπαμπάδες προετοιμάζουν τα παιδιά για τον πραγματικό κόσμο.
Οι μπαμπάδες που ασχολούνται με τα παιδιά τους τα βοηθούν να καταλάβουν ότι η κάθε στάση και συμπεριφορά έχει επιπτώσεις. Για παράδειγμα, είναι πιθανότερο να πει ένας μπαμπάς στο παιδί ότι δεν φέρεται καλά στους συμμαθητές του εκείνοι δεν θα θέλουν να παίξουν μαζί του, παρά μία μαμά. Ή ότι αν δεν τα πάει καλά στο σχολείο, δεν θα καταφέρει να περάσει στο Πανεπιστήμιο ή να βρει την δουλειά που ονειρεύεται.
Όταν ο πατέρας λείπει πολλές ώρες από το σπίτι ή ενώ βρίσκεται σπίτι, αφιερώνει αρκετό χρόνο, το άμεσο αποτέλεσμα είναι το παιδί να αντλεί περισσότερα στοιχεία από τη μητέρα του. Συγκεκριμένα, το αγόρι δεν έχει το ιδανικό αντρικό πρότυπο για να ταυτιστεί με αυτό και ενδέχεται όταν μεγαλώσει να γίνει ανώριμο η να αντιμετωπίσει δυσκολίες στις σχέσεις του με τους συνομηλίκους του. Το κορίτσι από την άλλη, δημιουργεί μια σχέση εξάρτησης με τη μητέρα του. Όταν ο πατέρας είναι απών, το αγόρι δυσκολεύεται να βρει την αντρική του ταυτότητα, ενώ το κορίτσι αντιμετωπίζει με καχυποψία το άλλο φύλο . Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν η πατρική στοργή δεν είναι αρκετή, τα παιδιά στη διάρκεια της εφηβείας διακατέχονται από αισθήματα ανασφάλειας και άγχους, πιστεύουν ότι δεν είναι ικανά για τους στόχους τους και ωριμάζουν πιο αργά. Είναι συνήθως καχύποπτα και δεν εμπιστεύονται εύκολα τους ανθρώπους, γιατί έχουν μάθει να λειτουργούν χωρίς το στήριγμα «πατέρας». Τα κορίτσια που προέρχονται από οικογένειες χωρίς πατέρα, φαίνεται σύμφωνα με έρευνες, να αρχίζουν τη σεξουαλική τους δραστηριότητα σε πιο νεαρή ηλικία σε σύγκριση με άλλα κορίτσια. Επίσης έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν εξώγαμα παιδιά. Τα αγόρια που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα έχουν περισσότερες δυσκολίες να βρουν και να διατηρήσουν μια εργασία, όταν είναι πλέον νέοι ενήλικες.
Ο πατέρας είναι αυτός ο οποίος εδραιώνει στην ψυχή του παιδιού το συναίσθημα της ασφάλειας. Θεωρείται ο προστάτης και ο υπερασπιστής της οικογένειας. Η πατρότητα είναι το ίδιο ευχάριστη και απαραίτητη στο παιδί με τη μητρότητα. Το ίδιο το παιδί αισθάνεται ιδιαίτερη ικανοποίηση όταν δέχεται τις φροντίδες του πατέρα του. Πολλοί πατέρες βρίσκουν τη συγκίνηση που δοκιμάζουν από τις αντιδράσεις, όταν περιποιούνται τα παιδιά τους, σαν ένα από τα πιο μεγάλα πλεονεκτήματα του να είναι κανείς πατέρας.
Ο ρόλος του πατέρα, αν και ξεκινάει λίγο αργότερα από αυτόν της μητέρας, είναι εξίσου καθοριστικός για το παιδί. Καταγράφοντας τα αναπτυξιακά στάδια, ο πατέρας, συμβάλει πρώτα απ’ όλα στις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού όταν φθάνουν στον παιδικό σταθμό. Έπειτα, όσο ο πατέρας μένει παρών και ενεργός στο ρόλο του, δίνει το εισιτήριο για αυξημένα ποσοστά επιτυχίας στο σχολείο όσον αφορά τις εξετάσεις. Όταν η παρουσία του γίνεται αισθητή και τα σωστά πρότυπα γίνονται προς μίμηση τότε παραμένει μακριά από μπελάδες και αυτό σημαίνει λιγότερη επιθετικότητα. Μια ισορροπημένη σχέση με το παιδί, συνεπάγεται επίδραση και άμεση σχέση με μακροπρόθεσμη διανοητική υγεία. Η σεξουαλική ταυτότητα του παιδιού εξαρτάται σε ένα μεγάλο βαθμό από τη στάση του πατέρα. Από τη νηπιακή ηλικία ακόμα ο πατέρας γίνεται σεξουαλικό πρότυπο για τ’ αγόρια και βοηθάει στην ανεύρεση του φύλου για τα κορίτσια. Έχει παρατηρηθεί ότι σε παιδιά που ο πατέρας τους ήταν απών (φυσική ή ψυχολογική απουσία), τα αγόρια αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην ανεύρεση του ανδρισμού τους, ενώ τα κορίτσια δεν είχαν αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στο άλλο φύλο.
Η ασχολία του πατέρα με το παιδί του, του δίνει την ευκαιρία να ξαναδοκιμάσει ο ίδιος κάποιες χαρές από τη δική του παιδική ζωή: τη χαρά του παιχνιδιού, μια δυσκολία που ξεπεράστηκε σωστά, μια επιτυχία ή μια αποτυχία. Ο πατέρας που συμπεριφέρεται απέναντι στο παιδί του όχι μόνο σαν δυνατός αλλά και με στοργή κρατάει στα χέρια του το κλειδί της ευτυχίας και της ψυχικής ισορροπίας του παιδιού του.
HOT TIPS
- Σηκωθείτε απ’ τον καναπέ και καθίστε μαζί του στο πάτωμα για να παίξετε.
- Γονατίστε για να φτάσετε στο ύψος του – θα σας ακούσει καλύτερα όταν το αντιμετωπίζετε ως «ίσο προς ίσο».
- Προτιμήστε να μη διαβάσετε την εφημερίδα σας την ώρα που σας ζητάει προσοχή και ασχοληθείτε μαζί του. Εφημερίδα μπορείτε να διαβάσετε και πριν κοιμηθείτε, ενώ ακόμα και μερικά λεπτά με το παιδί σας είναι σημαντικά!
- Πάρτε το μια φορά έξω για φαγητό χωρίς την παρουσία της μαμάς και μιλήστε μαζί του για όσα το απασχολούν.
- Ακούτε τι έχει να σας πει, ακόμη κι αν θεωρείτε γελοίο ή ανούσιο αυτό που σας λέει.
Τίνα Ι. Γιάκα BSc, M.Ed.
Ψυχολόγος
